Historia

Początki sądownictwa w Rozwadowie.

Rozwadów założony został przez Gabriela Rozwadowskiego w 1690 roku na południowych krańcach wsi Charzewice, u podnóża Góry Kokoszej. Prawa miejskie otrzymał na mocy przywileju lokacyjnego króla Jana III Sobieskiego w 1693 r.

W 1723 roku miasto przejął Jerzy Ignacy Lubomirski za długi niespłacone przez Karola Rozwadowskiego, potomka założyciela miasta. Następnie wykupił on od okolicznej szlachty szereg przylegających do Rozwadowa miejscowości.

W tym też czasie nastąpił największy rozwój gospodarczy i kulturalny zarówno samego miasta jak i przyległych do niego miejscowości. Jerzy Lubomirski poczynili bowiem szereg inwestycji, które podniosły rangę i prestiż miasta. Dzięki niemu Rozwadów uzyskał w 1744 roku przywilej targowy na odbywanie cotygodniowych jarmarków w czwartki i niedziele. Pociągnęło to za sobą ożywienie gospodarcze w zakresie rodzimego rzemiosła i handlu. W konsekwencji Rozwadów zyskał jeszcze w czasach przedrozbiorowych rangę prężnego targowiska o szerokich kontaktach z Warszawą i Gdańskiem[1].

Po I rozbiorze Polski w roku 1772 Rozwadów znalazł się pod zaborem austriackim. Cesarz Józef II bezpośrednio po opanowaniu części terenu państwa polskiego zniósł na terenach okupowanych dawny podział na województwa, ustanawiając dla całej Galicji jedno nadrzędne guberniom z siedzibą we Lwowie.

Następnie w roku 1774 przeprowadził podział na mniejsze jednostki terytorialne w formie cyrkułów i okręgów zwanych też powiatami. Rejon Rozwadowa znalazł się wówczas w powiecie sandomierskim cyrkule rzeszowskim.

W trzy lata później tj. w 1777 r. przeprowadzono kolejną reformę administracji terenowej. Zlikwidowano poprzednie okręgi tworząc w ich miejsce dziewiętnaście dystryktów podporządkowanych istniejącym już cyrkułom. Wówczas okolice Rozwadowa znalazły się w dystrykcie leżajskim[2].

W 1782 r. zlikwidowano dystrykty i wprowadzono trójstopniowy system zarządu terytorialnego: guberniom – cyrkuł – dominium. Dominia stanowiły najniższy szczebel administracji rządowej. Mieściły się w rezydencjalnych siedzibach poszczególnych dziedziców, którzy stali się zwierzchnikami rządowymi we włościach dominialnych[3].

Kompetencje dominiów były bardzo rozległe i obejmowały również lokalne sądownictwo obejmujące rozpatrywanie skarg poddanych w pierwszej instancji, sądownictwo w sprawach cywilnych, wstępne śledztwa w przypadkach karnych, a także doraźne więziennictwo[4].

Z tego właśnie okresu pochodzą najstarsze informacje dotyczące sądownictwa na terenie Rozwadowa, w którym utworzono centrum dominialne.

Wkrótce bowiem po utworzeniu dominium, Książe Franciszek Lubomirski – ówczesny dziedzic Rozwadowa, zdecydował się na wybudowanie na terenie miasta sporej rezydencji z odpowiednią liczbą pomieszczeń biurowych dla urzędników dominialnych. Budowa tej rezydencji, zwanej też zamkiem lub willą książęcą ukończona została jeszcze przed 1786 r.[5]. W obiekcie tym mieści się obecnie Muzeum Regionalne w Stalowej Woli.

Początkowo jednak znajdowały się tam pomieszczenia urzędników rozwadowskiego dominium oraz pomieszczenia przeznaczone dla rodziny Lubomirskich. Część pomieszczeń biurowych zajmowali urzędnicy sądowi zwani wówczas mandatariuszami. Urzędnikom tym podporządkowane były ,,areszta” dozorowane przez strażników więziennych. Areszta te ulokowano w oficynie, położonej w pobliżu zamku[6].

W zachowanych z tego okresu dokumentach widnieją nazwiska mandatariuszy sądowych takich jak Jan Gąssowski, który pełnił tę funkcję ok. 1798r., Jan Wiśniowski, który będący mandatariuszem w Rozwadowie ok. 1804 r., Wojciech Stawiarski pełniący funkcję ,,mandatariusza dominium” co najmniej w latach 1809 – 1814 r. Przewija się także nazwisko niejakiego Cichomskiego, pełniącego urząd mandatariusza ok. 1838r., Józefa Gruszczyńskiego pełniącego ten urząd w latach czterdziestych. Ostatnim sędzią dominialnym był w latach 1848 – 1855 Rudolf Alss[7].

W roku 1855 r. wprowadzono w Galicji nową organizację sądownictwa. Zlikwidowano wówczas sądy dominialne i pozbawiono funkcji sądowniczych magistraty.

Na najniższym szczeblu sądownictwo powierzono urzędom powiatowym, które były również organami administracji politycznej oraz samodzielnym sądom powiatowym miejsko – delegowanym.

Urzędy powiatowe rozpatrywały sprawy sporne i niesporne sprawy cywilne nie należące do właściwości sądów wyższej instancji. Ich kompetencje w sprawach karnych obejmowały spawy o przekroczenia. Niektóre urzędy powiatowe pełniły także funkcje sądów śledczych dla spraw o zbrodnie i występki na terenie kilku sąsiednich powiatów.

Sądy powiatowe miejsko – delegowane rozpatrywały w I instancji sprawy cywilne, w których wartość przedmiotu sporu nie przekraczała kwoty 500zł., spory wynikające z kontraktów najmu, ze stosunku pracy oraz z niedotrzymania warunków umowy przez przewoźników. Na obszarze powiatu ich kompetencje odpowiadały kompetencjom urzędów powiatowych.

Jako jednostki wyższego rzędu utworzono wówczas trybunały I instancji, które w głównych miastach krajów koronnych nosiły nazwę sądów krajowych, a w pozostałych miastach sądów obwodowych.

Trybunały I instancji rozpatrywały sprawy cywilne tj. sprawy o unieważnienie małżeństwa lub separację małżonków bez ich zgody, skargi przeciw posiadaczom dóbr tabularnych, spory w sprawach lenniczych oraz skargi w sprawach fideikomisowych. W sprawach karnych zajmowały się prowadzeniem śledztw i orzekaniem w przypadkach zbrodni i występków.

Urzędy powiatowe i sądy powiatowe miejsko – delegowane rozpatrywały sprawy jednoosobowo, zaś trybunały I instancji – kolegialnie.

Sądami II instancji były sądy krajowe wyższe. Funkcję III instancji pełnił Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości w Wiedniu[8].

Rozmieszczenie sądów w Galicji określało rozporządzenie Ministrów Spraw Wewnętrznych, Sprawiedliwości i Skarbu z dnia 24.04.1854 r. Sądy te rozpoczęły działalność urzędową w dniu 29.09.1855 r.

Utworzono wówczas dwa sądy krajowe wyższe w Krakowie i we Lwowie.

W obrębie Sądu Krajowego Wyższego w Krakowie powstały sądy obwodowe w Nowym Sączu, Rzeszowie i Tarnowie oraz Sąd Krajowy w Krakowie.

Rozwadów stał się wówczas siedzibą powiatu, który swoim zasięgiem objął następujące miejscowości: Agatówkę, Antoniów, Bartnią Łąkę, Bezdechów, Białkowice, Borków, Bór, Brandwicę, Brzuzę, Charzewice, Chwałowice, Cypel, Czekaj, Dębinę, Dąbrowę, Dąbrowę i Wrzaw, Dąbrówkę, Dziwidziówę, Fantazję, Goczałkowice, Górkę, Gorzyce, Grębów, Grudzę, Jamnicę, Jastkowice, Kaczory, Karczmiska, Karnały, Kawęczyn, Kępę, Kępie, Kochany, Kondzie, Kąty, Kotową Wolę, Łapiszów, Łążek, Majdan, Miętę, Motycze Spirytualne, Motycze Szlacheckie, Mużyków, Nowiny, Obcynę, Orzechów, Ostrówek, Ostrówek Witkowice, Palenie, Pasony, Pasternik, Pączek, Piasek, Pniów, Popowice, Przybyliny, Przybysławice, Przyłęk, Rozwadów, Rudę Jastkowską, Rzeczycę Długą, Rzeczycę Okrągłą, Sadowce, Sokolniki, Sochy, Strażnik, Szrwinę, Szatanice, Szyperki, Szwedy, Turbię, Turkę, Wilczę, Witkowice, Wolę, Wolę Rzeczycką, Wrzawy, Wólkę Turebską, Wydrze, Księże Kolano, Zabernie, Żabno, Zadole, Zalesce, Zaleszany, Zbydniów[9].

W samym zaś mieście utworzono urząd powiatowy, który sprawował funkcje administracyjne i sądownicze na wskazanym wyżej obszarze. W zakresie sądownictwa urząd ten podlegał bezpośrednio sądowi obwodowemu w Rzeszowie. Dodatkowo pełnił także funkcję organu śledczego dla powiatów rozwadowskiego, niżńskiego, ulanowskiego i tarnobrzeskiego[10].

Współcześnie brak jest informacje pozwalające ustalić siedzibę nowo powstałego urzędu powiatowego, pełniącego funkcję sądu.

Prawdopodobnie jednak po dokonanej w 1855 r. reformie administracji i sądownictwa urzędnicy sądowi nie rezydowali już w zamku. Pośrednio wskazuje na to wzmianka pochodząca z Kroniki Szkoły Ludowej Etatowej w Rozwadowie, założonej w roku 1895 przez Józefa Leszczyńskiego. W dziale XII w/w kroniki zatytułowanym ,,Wypadki dziejowe zaszłe w miejscu lub okolicy miejscowości szkoły” zapisano iż ,,w miesiącu czerwcu 1882 r. w Rozwadowie wybuchł pożar, który zniszczył stronę zachodnią i północną miasta, całą ulicę Charzewską oraz połowę wsi Charzewice. Spłonęły między innymi budynki: Sąd powiatowy, bożnica, mieszkanie rabina”.[11] Powyższa wzmianka świadczy, iż we wskazanym okresie istniał odrębny budynek zajmowany przez urzędników sądowych, zwany powszechnie budynkiem sądu. Brak jest jednak danych pozwalających na zlokalizowanie tego budynku. Nie wiadomo również, gdzie usytuowano ,,sąd” bezpośrednio po w/w pożarze.

Pewnym jest jednak, że nowy budynek sądu wzniesiono w 1905 r.[12] Niestety brak jest szczegółowych informacji dotyczących historii powstania tego obiektu. Wiadomo jedynie, że teren na którym wzniesiono ten budynek był bardzo bagnisty w związku z czym stawiano go na tzw. ,,betonowych plombach”.[13] Budynek ten zachował się do czasów obecnych i nadal pełni funkcję siedziby miejscowego sądu tj. obecnie Sądu Rejonowego w Stalowej Woli.

Wcześniej jednak zanim powstał w/w budynek, tj. w roku 1867 na obszarze Galicji doszło do kolejnej reformy administracji i sądownictwa.

Wydano wówczas dwa odrębne rozporządzenia Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 15.02.1867 r. odnoszące się do sądu Krajowego Wyższego w Krakowie oraz Sądu Krajowego Wyższego we Lwowie. Rozporządzenia te powołały do życia z dniem 28.02.1867 r. samodzielne sądy powiatowe.

Sądy te przejęły kompetencje urzędów powiatowych, które uległy następnie likwidacji i zostały zastąpione przez nowe urzędy administracji rządowej, jakimi były starostwa powiatowe[14].

Okręgi sądów powiatowych, odpowiadające dotychczasowemu terytorialnemu zakresowi działalności dawnych urzędów powiatowych otrzymały nazwę powiatów sądowych dla odróżnienia ich od powiatów politycznych.

Nie uległa natomiast zmianie organizacja sądów powiatowych miejsko – delegowanych.

Obszar podlegający rozwadowskiemu urzędowi powiatowemu włączono wówczas do powiatu tarnobrzeskiego[15].

W samym zaś Rozwadowie powstał Sąd Powiatowy, który przejął funkcję sądowniczą dotychczasowego rozwadowskiego urzędu powiatowego.

Sądem tym kierował Karol Kukowski, któremu podlegało 3 adjunktów tj. Feliks Radwański, Alfred Żukotyński i Adam Karpiński, jak też 2 kancelistów i 3 woźnych. Sąd ten nadal pełnił funkcję sądu śledczego dla powiatu rozwadowskiego, niżańskiego, ulanowskiego i tarnobrzeskiego[16] .

Kolejne zmiany w ustroju sądownictwa w Galicji wprowadziła ustawa z dnia 9.03.1869 r. Mocą tej ustawy powołano przy sądach obwodowych i krajowych tzw. sądy przysięgłych właściwe dla przestępstw popełnianych drukiem. Każdy Sąd przysięgłych składał się z trybunału i ławy przysięgłych liczącej 12 osób.

Następnie ustawą z dnia 23.05.1873 r. uchwalono kodeks postępowania karnego który rozszerzył kompetencje sądów przysięgłych na przestępstwa zagrożone karą śmierci lub karą więzienia powyżej 5 lat oraz na przestępstwa polityczne.

Przepisy wprowadzające w/w kodeks wydane przez Ministra Sprawiedliwości w dniu 19.11.1872 r. uczyniły sądy obwodowe i sądy krajowe instancją odwoławczą od wyroków sądów powiatowych[17].

Kolejne zmiany dotyczące sądownictwa nastąpiły w związku z wydaniem w latach 1895 – 1897 kilku ustaw i rozporządzeń, które weszły w życie w dniu 01.01.1898 r.

Organizację sądownictwa ustaliła ustawa z dnia 27.11.1896 r. Na jej podstawie istniejące do tej pory sądy powiatowe miejsko - delegowane zostały przemianowane na sądy powiatowe i zrównane z innymi sądami powiatowymi.

Na czele każdego sądu powiatowego stał naczelnik, któremu podlegali sędziowie samoistni i pomocniczy urzędnicy sędziowscy.

Kompetencje sądów w sprawach cywilnych unormowała ustawa z dnia 01.08.1895 r. W myśl tej ustawy sądy powiatowe rozpoznawały sprawy sporne, w których wartość przedmiotu sporu nie przekraczała kwoty 500 złotych, sprawy o ojcostwo dziecka nieślubnego i o prawne obowiązki ojca nieślubnego dziecka wobec dziecka i matki, spory o rozgraniczenie i sprostowanie granic nieruchomości, spory wynikające z naruszenia posiadania, z kontraktów najmu i dzierżawy, spory między pracownikami a pracodawcami oraz spory będące następstwem niedotrzymania umów przez przewoźników.

Do zakresu działania trybunałów I instancji należały spory o uznanie lub zaprzeczenie ślubnego pochodzenia dziecka, sprawy o niedobrowolną separację, rozwód lub unieważnienie małżeństwa, wszystkie inne sprawy pomiędzy małżonkami względnie między rodzicami a dziećmi, spory w sprawach ordynacji (fideikomisow) oraz spory w sprawach lenniczych. Ponadto Trybunały I instancji rozpatrywały pozostałe sporne sprawy cywilne nie objęte właściwością sądów powiatowych.

Odwołania od wyroków i uchwał sądów powiatowych rozpoznawały w drugiej instancji sądy obwodowe lub krajowe, a w trzeciej instancji najwyższy Trybunał Sprawiedliwości. Sądami drugiej instancji w stosunku do sądów obwodowych i krajowych były sądy krajowe wyższe, zaś instancję trzecią stanowił Najwyższy Trybunał Sprawiedliwości[18].

Wskazane wyżej zmiany w ustroju sądownictwa nie spowodowały jednak zasadniczych zmian w rozmieszczeniu sądów w środkowej Galicji. Ustalona w roku 1867 sieć sądownictwa powiatowego funkcjonowała w praktycznie nie zmienionej formie, aż do czasu wyzwolenia spod okupacji austriackiej.

W roku 1914 r. na terenie byłej Galicji Zachodniej funkcjonował Sąd Krajowy Wyższy w Krakowie któremu podlegał Sąd Krajowy w Krakowie oraz Sądy Obwodowe w Jaśle, Nowym Sączu i Rzeszowie. W obrębie Sądu Obwodowego w Rzeszowie funkcjonowały sądy powiatowe w Głogowie, Kolbuszowej, Leżajsku, Łańcucie, Nisku, Przeworsku, Rozwadowie, Rudniku, Sokołowie, Strzyżowie, Tarnobrzegu, Tyczynie i Ulanowie.

[19]

Dzięki danym statystycznym dotyczącym obsady etatowej urzędów centralnych i lokalnych zawartych w Szematyzmach Królestwa Galicyi i Londomeryi z Wielkim Ks. Krakowskim, ukazujących się w języku polskim od 1870 r. do 1914 r. znana jest obsada personalna Sądu Powiatowego w Rozwadowie.

Dane zawarte w Szematyzmach za w/w okres przedstawia poniższa tabela:
 

ROK	Ilość etatów	Sędzia	Adjunkci	Uwagi
1870	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Kokowski Karol	Radwański Feliks Żukotyński Alfred Karpiński Alfons	Sąd powiatowy w Rozwadowie był sądem śledczym dla powiatów rozwadowskiego, nisieckiego (niżańskiego), ulanowskiego i Tarnobrzeskiego
1871	1 sędzia, 2 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Kokowski Karol	Żukotyński Alfred Karpiński Alfons	Sąd powiatowy w Rozwadowie był sądem śledczym dla powiatów rozwadowskiego, nisieckiego (niżańskiego), ulanowskiego i Tarnobrzeskiego
1872	1 sędzia 3 adjunktów 2 kancelistow 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Żukotyński Alfred Karpiński Alfons Medvej Artur	Sąd powiatowy w Rozwadowie był sądem śledczym dla powiatów rozwadowskiego, nisieckiego (niżańskiego), ulanowskiego i Tarnobrzeskiego
1873	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Żukotyński Alfred Karpiński Alfons Medvej Artur	Sąd powiatowy w Rozwadowie był sądem śledczym dla powiatów rozwadowskiego, nisieckiego (niżańskiego), ulanowskiego i Tarnobrzeskiego
1874	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Żukotyński Alfred Karpiński Alfons Medvej Artur	Sąd powiatowy w Rozwadowie był sądem śledczym dla powiatów rozwadowskiego, nisieckiego (niżańskiego), ulanowskiego i Tarnobrzeskiego
1875	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Żukotyński Alfred Karpiński Alfons Medvej Artur
1876	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych z których jeden sądowi obwodowemu w Rzeszowie przydzielony	Sorg Kwiryn	Żukotyński Alfred Karpiński Alfons Medvej Artur
1877	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Żukotyński Alfred Karpiński Alfons Medvej Artur
1878	1 sędzia, 3 adjunktów z których jeden prokuratorii państwa w Tarnowie przydzielony 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Karpiński Alfons
1879	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Medvej Artur Ślebodziński Ignacy
1880	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Medvej Artur Ślebodziński Ignacy
1881	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Medvej Artur Morelowski Juliusz Ślebodziński Ignacy
1882	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Medvej Artur Morelowski Juliusz Ślebodziński Ignacy
1883	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Medvej Artur Paczkowski Marcin Ślebodziński Ignacy
1884	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Sorg Kwiryn	Medvej Artur Paczkowski Marcin Ślebodziński Ignacy
1885	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Sorg Kwiryn	Medvej Artur Matusiński Teofil 1 posada nieobsadzona
1886	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Siwadłowski Antoni	Medvej Artur Matusiński Teofil Kozubski Jozef
1887	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Siwadłowski Antoni	Medvej Artur Kozubski józef Pawełek Julian
1888	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Siwadłowski Antoni	Medvej Artur Kozubski józef Pawełek Julian
1889	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Siwadłowski Antoni	Medvej Artur Nenyczka Stanisław Pawełek Julian
1890	1 sędzia, 3 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Ślebodziński Ignacy	Nenyczka Stanisław Pawełek Julian Ryznarski Antoni
1891	1 sędzia, 2 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Ślebodziński Ignacy	Pawełek Julian Ryznarski Antoni
1892	1 sędzia, 2 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Ślebodziński Ignacy	Pawełek Julian Gutowski Zaharyasz
1893	Brak danych	Brak danych	Brak danych
1894	1 sędzia, 2 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Gajewski Kazimierz	Patelek Julian Radwański Romuald
1895	1 sędzia, 2 adjunktów 2 kancelistów 3 woźnych	Gajewski Kazimierz	Patelek Julian Radwański Romuald
1896	1 sędzia, 2 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Gajewski Kazimierz	Bielecki Mieczysław Mankowicz Izaak
1897	1 sędzia, 2 adjunktów 2 kancelistów 2 woźnych	Gajewski Kazimierz	Bielecki Mieczysław Mankowicz Izaak
1898	1 sędzia, 2 adjunktów 1 oficyał 2 kancelistów 3 woźnych	Gajewski Kazimierz	Mankowicz Izaak Grefschel Henryk	Roki sądowe raz na dwa miesiące w Radomyślu nad Sanem
1899	1 sędzia, 2 adjunktów 1 oficyał 3 kancelistów 3 woźnych	Gajewski Kazimierz	Mankowicz Izaak Gretschel Henryk Kukalski Adam	Roki sądowe raz na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1900	1 sędzia, 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii, 3 woźnych	Naczelnik Barański Władysław	Mankowicz Izaak Kukalski Adam Łubkowski Władysław	Roki sądowe raz na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1901	1 sędzia, 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii, 3 woźnych	Naczelnik Barański Władysław	Mankowicz Izaak Kukalski Adam Łubkowski Władysław 1 posada nieobsadzona	Roki sądowe raz na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1902	1 sędzia, 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii, 3 woźnych	Naczelnik Barański Władysław	Kukalski Adam Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Maryan Tichy Franciszek	Roki sądowe raz na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1903	1 sędzia, 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii, 3 woźnych	Naczelnik Barański Władysław	Kukalski Adam Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Maryan Tichy Franciszek	Roki sądowe raz na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1904	1 sędzia, 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii, 3 woźnych	Naczelnik Barański Władysław	Kukalski Adam Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Maryan Tichy Franciszek	Roki sądowe raz na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1905	1 sędzia 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Naczelnik: Posada nieobsadzona	Kukalski Adam Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Tichy Franciszek	Roki sądowe dwa razy w miesiącu w Radomyślu nad Sanem
1906	1 sędzia 3 adjunktów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Trznadel Franciszek	Kukalski Adam Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Tichy Franciszek	Roki sądowe dwa razy w miesiącu w Radomyślu nad Sanem
1907	1 sędzia 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Trznadel Franciszek	Kukalski Adam Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Tichy Franciszek	Roki sądowe dwa razy w miesiącu w Radomyślu nad Sanem
1908	1 sędzia 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Trznadel Franciszek	Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Kasprzak Benedykt Marszalik Waleryan	Roki sądowe dwa razy w miesiącu w Radomyślu nad Sanem
1909	1 sędzia 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Trznadel Franciszek	Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Kasprzak Benedykt Marszalik Waleryan	Roki sądowe dwa razy w miesiącu w Radomyślu nad Sanem
1910	1 sędzia 4 adjunktów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Trznadel Franciszek	Łubkowski Władysław Zoellner Lucyan Kasprzak Benedykt Marszalik Waleryan	Roki sądowe dwa razy w miesiącu w Radomyślu nad Sanem
1911	1 naczelnik 4 sędziów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Naczelnik Trznadel Franciszek	Sędzia powiatowy Zoeller Lucyan Maryan Sędziowie: Kasprzak Benedykt Schwakpf Roman Stanisław Kaczmarczyk Ludomir	Roki sądowe dwa razy na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1912	1 naczelnik 5 sędziów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Naczelnik Trznadel Franciszek	Sędzia powiatowy Zoeller Lucyan Maryan Sędziowie: Stępor Emil Schwakopf Roman Stanisław Klasa Franciszek Bittner Bronisław	Roki sądowe dwa razy na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1913	1 naczelnik 5 sędziów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Naczelnik Trznadel Franciszzek	Sędzia powiatowy Zoeller Lucyan Maryan Sędziowie: Klusa Franciszek Bittner Bronisław Ameisen Markus Aron Stadolak Eugeniusz Władysław	Roki sądowe dwa razy na miesiąc w Radomyślu nad Sanem
1914	1 radca 5 sędziów 5 urzędników kancelarii 3 woźnych	Naczelnik Trznadel Franciszzek	Sędzia powiatowy Zoeller Lucyan Maryan Sędziowie: Bittner Bronisław Ameisen Markus Aron Stadolak Eugeniusz Władysław Rudziński Emil Edmund	Roki sądowe dwa razy na miesiąc w Radomyślu nad Sanem

Informacje zawarte w szematyzmach obrazują rozwój i ewolucję sądownictwa w Rozwadowie na przestrzeni 44 lat tj. od 1870 do 1914 r. Na podstawie tych danych można wskazać, że obsada sądu z 9 osób w 1870 r. wzrosła do 14 osób w roku 1914. Pomimo jednak nieznacznego zwiększenia obsady kadrowej rotacja personalna kadry była bardzo duża.

Funkcje sądownicze w w/w okresie sprawowały głównie osoby przyjezdne, które po kilku latach pracy opuszczały Rozwadów. Być może z tego powodu brak jest dokładniejszych informacji na temat poszczególnych osób pracujących w sądzie rozwadowskim w w/w okresie.

Bliżej znana jest jedynie sylwetka Alfonsa Karpińskiego, który w okresie od co najmniej 1870 r. do 1878 r. pełnił funkcję adiunkta sądowego. Informacje na jego temat zachowały się dzięki licznym biografiom poświęconym jego synowi – znanemu malarzowi krakowskiemu, noszącemu to samo nazwisko.

Poza tym istnieją szczątkowe dane dotyczące sędziego Kwiryna Sorga pełniącego funkcję kierownika sądu powiatowego w Rozwadowie w okresie od roku 1872 do roku 1885. Grób rodzinny tego sędziego znajduje się na rozwadowskim cmentarzu.

Pozostałe osoby pracujące wówczas w sądzie powiatowym w Rozwadowie znane są jedynie z nazwisk. Jednak i te informacje są bardzo wymowne gdyż wskazują, że obsada sądownicza składała się z osób o różnej narodowości. Szczególnie dużą rolę odgrywały w niej osoby pochodzenia żydowskiego.

Na podstawie szematyzmów można również ustalić zakres działalności sądu powiatowego we wskazanym okresie. Jak wynika bowiem z przedstawionego zestawienia Sąd Powiatowy w Rozwadowie od początku swojego funkcjonowania, aż do roklu 1874 r. pełnił także funkcję organu śledczego dla powiatów rozwadowskiego, niżńskiego, ulanowskiego i tarnobrzeskiego[20].

Istotną informacją jest również to, że od 1898 r. Sąd Powiatowy obradował na sesjach wyjazdowych, które odbywały się w Radomyślu nad Sanem. Początkowo sesje te odbywały się raz na dwa miesiące, następnie od 1899 do 1904 roku raz na miesiąc, a od 1905 do 1914 roku dwa razy w miesiącu.

Niestety po zaprzestaniu wydawania szematyzmów tj. od 1914 r. brak jest tak szczegółowych danych dotyczących rozwoju sądownictwa na terenie Rozwadowa.

Okres międzywojenny (1919 – 1939)

Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r. i okres późniejszy ma bardzo duże znaczenie dla powstania i rozwoju Stalowej Woli.

Już bowiem w latach 1914 – 1920 zrodził się zamiar skoncentrowania w rejonie obecnego powiatu stalowowolskiego ogólnopolskiego centrum przemysłowego. Teren ten został wybrany nieprzypadkowo. W chwili podejmowania decyzji dotyczącej lokalizacji centrum przemysłowego stanowił on tzw. "trójkąt bezpieczeństwa" gdyż znajdował się poza zasięgiem lotnictwa niemieckiego i radzieckiego. W czasie realizacji projektu nazwa ta jednak straciła na aktualności ze względu na znaczny wzrost zasięgu samolotów. Mające powstać w tym rejonie centrum przemysłowe określono zatem nazwą ,,COP” Centralny Okręg Przemysłowy.

W 1938 r. na terenie wsi Pławo położonej pomiędzy Rozwadowem a Niskiem powstały tzw. Zakłady Południowe, które w 1948 r. otrzymały nazwę Huty Stalowa Wola. Wokół zakładów szybko zaczęły powstawać pracownicze osiedla mieszkalne i obiekty usługowe.

Wkrótce wokół zakładów powstała spora aglomeracja, która przejęła nazwę zakładów tj. Stalowa Wola. W kwietniu 1945r., tuż przed zakończeniem II wojny światowej Stalowa Wola uzyskała prawa miejskie.

W okresie tym na terenie Państwa Polskiego nie doszło do zasadniczej zmiany w organizacji sądownictwa. W dniu 8 lutego 1919 r. wydany został dekret Naczelnika Państwa ,,w przedmiocie zmian o urządzeniach wymiaru sprawiedliwości w byłym zaborze austriackim” na mocy którego przemianowano nazewnictwo dotychczasowych sądów i tak Sąd Krajowy Wyższy w Krakowie stał się Sądem Apelacyjnym w Krakowie, a Sądy Krajowe i Obwodowe, nazwano jednolicie Sądami Okręgowymi. Nadto wprowadzono język polski jako język urzędowy i postanowiono o wydawaniu wyroków ,,w imieniu Republiki Polskiej”.

Następnie Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 6 lutego 1926 r., ,,Prawo o ustroju sądów powszechnych” wprowadzono dalsze zmiany w strukturze sądownictwa. Przede wszystkim zmieniono wówczas nazwę najniższych instytucji sądowniczych tj. sądów powiatowych na sądy grodzkie. Rozszerzono też kompetencje tych sądów. Nadal jednak poważniejszymi sprawami zajmowały się Sądy Okręgowe, od wyroków których można było odwoływać się do Sądu Apelacyjnego.

W okresie tym istniejący dotychczas Sąd Powiatowy w Rozwadowie, podobnie jak pozostałe sądy przemianowano na Sąd Grodzki w Rozwadowie. Siedziba tego sądu mieściła się nadal w budynku wzniesionym w 1905 r.

Właściwość Sądu Grodzkiego w Rozwadowie nie obejmowała jednak terenów Stalowej Woli, która pod względem sądowniczym podlegała Sądowi Grodzkiemu w Nisku.

Okres wojny i okupacji niemieckiej

Okres okupacji hitlerowskiej stanowił przerwę w ciągłości sądownictwa w Rozwadowie. Miasto to bowiem już w początkowym okresie wojny zostało zajęte przez władze okupacyjne.

Z tego trudnego okresu zachowały się jedynie fragmentaryczne dane dotyczące Sądu. Informacje takie można znaleźć we wspomnieniach ks. Michała Potaczało. Wskazuje on, że 1 września 1939 r. w piątek, spadły na Rozwadów pierwsze bomby. W tym dniu wiele osób odniosło rany w związku z czym powstała konieczność zorganizowania na miejscu prowizorycznego szpitala. Z jego relacji wynika, iż razem z P. Jaworskim, który pracował w Polskim Czerwonym Krzyżu, zajął budynek Sądu Grodzkiego w Rozwadowie opuszczony przez władze sądowe i w nim urządził Punkt Opatrunkowy PCK”. Do punku tego przynoszono wielu ciężko rannych i punkt ten z konieczności stał się szpitalem.

[21]

Następnie w budynku sądu mieściła się siedziba Miejskiego Prywatnego Gimnazjum Ogólnokształcącego, które w roku 1945 przeniesiono do zamku.

Brak jest natomiast bliższych informacji o funkcjonowaniu władzy sądowniczej w Rozwadowie we wskazanym okresie.

Prawdopodobnie jednak funkcjonował wówczas Sąd Grodzki w Rozwadowie, bowiem istnieją informacje wskazujące, że w 1941 r. przy sądzie tym powstało więzienie (Burggerichtagefangis/ przeznaczone dla mężczyzn w wieku ponad 20 lat i kobiet z okręgów sądów grodzkich w Rozwadowie i Nisku, skazanych na krótkoterminowe kary aresztu. Oprócz więźniów kryminalnych byli tam więzieni również więźniowie polityczni, Polacy, obywatele polscy pochodzenia żydowskiego, Rosjanie i Niemcy. Więzienie to zlikwidowane zostało w dniu 08.01.1944 r., a więźniowie przekazani zostali do niemieckiego zakładu karnego w Rzeszowie.

W okresie okupacji niemieckiej zachowana została dotychczasowa struktura polskiego sądownictwa. Zmieniła się jednak rola sądów polskich, które zostały poddane nadzorowi władz okupacyjnych. Ponadto poza polskim sądownictwem działały niemieckie sądy powszechne. Sąd Niemiecki w Krakowie 1940-45 (pierwszej instancji) i Wyższy Sąd Niemiecki (drugiej instancji). Funkcjonował także Sąd Specjalny tzw. Sondergericht, który ze względu na wydawana szczególnie okrutnych i niesprawiedliwych wyroków pozostał w szczególnej pamięci Polaków.

Polska Ludowa (1944 – 1989)

Po II wojnie światowej na omawianym terenie zaszły istotne zmiany związane z dynamicznym rozwojem Stalowej Woli, która z małego miasteczka stała się drugim co do wielkości miastem w obecnym województwie rzeszowskim.

W okresie tym przeprowadzono również zasadniczą reorganizację sądownictwa. Obok sądownictwa powszechnego utworzono kilka sądów szczególnych i organów quasi¬sądowych.

Struktura sądownictwa powszechnego została początkowo oparta na stanie z dnia l września 1939 r.

W następnych jednak latach doszło do zmian w zakresie właściwości miejscowej poszczególnych Sądów Apelacyjnych.

W dniu 13 listopada 1944 r. ówczesny kierownik resortu sprawiedliwości ustanowił Rzeszów jako tymczasową siedzibę Sądu Apelacyjnego w Krakowie. Siedziba ta funkcjonowała jednak tylko do marca 1945 r. kiedy to ponownie powołano Sąd Apelacyjny z siedzibą w Krakowie. W tym samym jednak miesiącu z obszaru apelacji krakowskiej wyłączono okręg sądowy w Jaśle, Przemyślu i Rzeszowie i w dniu 1 maja 1945 roku utworzono dla tych okręgów Sąd Apelacyjny w Rzeszowie.

Niedługo później tj. w dniu 7 lipca 1945 r. dekretem Rady Ministrów utworzono województwo rzeszowskie obejmujące powiaty: brzozowski, jarosławski, kolbuszowski, krośnieński, leski, lubaczowski, łańcucki, niżański, przemyski, przeworski, rzeszowski, tarnobrzeski, dębicki, gorlicki, jasielski i mielecki.

Stalowa Wola znalazła się wówczas w obrębie powiatu niżańskiego, zaś położony obok Rozwadów w obrębie powiatu tarnobrzeskiego. Jednocześnie sądem właściwym dla terenu Stalowej Woli był Sąd Grodzki w Nisku zaś dla terenu Rozwadowa Sąd Grodzki w Rozwadowie.

W dniu 1 stycznia 1946 roku, zlikwidowano Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, a jego obszar ponownie wcielono do Apelacji Krakowskiej.

Jednak już w niespełna trzy lata później tj. 1 lipca 1949 roku, na mocy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 czerwca 1949 roku, powołano 8 sądów apelacyjnych, w tym ponownie Sąd Apelacyjny w Rzeszowie.

W roku następnym przeprowadzono dużą reorganizację sądownictwa, a mianowicie na mocy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 listopada 1950r. o dostosowaniu sądów powszechnych do nowych przepisów ustrojowych i o zniesieniu sądów zbędnych /Dz. U. z dnia 4 grudnia 1950 r. Nr 54, poz. 496/ zniesiono sądy apelacyjne i przemianowano je na sądy wojewódzkie. Jednocześnie zniesiono szereg sądów grodzkich w tym Sąd Grodzki w Rozwadowie, który od tej pory stał się Wydziałem Zamiejscowym w Rozwadowie Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu. Wydział ten obejmował swoją właściwością gminę miejską Rozwadów i gminy wiejskie Charzewice, Radomyśl nad Sanem i Zbydniów. Teren Stalowej Woli nadal pozostał w okręgu Sądu Grodzkiego w Nisku.

W roku 1953 miasto Stalowa Wola zostało wyodrębnione z powiatu niżańskiego i w jego obrębie utworzono samodzielny powiat miejski. Powiat ten nadal pod względem sądowniczym należał do okręgu Sądu Grodzkiego w Nisku.

W lipcu 1950 roku doszło do kolejnej zasadniczej reorganizacji sądownictwa powszechnego. Sądownictwo przystosowano wówczas do podziału administracyjnego państwa i w konsekwencji utworzono:
Sąd Najwyższy, Sądy Wojewódzkie i Sądy Powiatowe.

Rozporządzeniem z dnia 3 lipca 1957 r. ówczesny Minister Sprawiedliwości zmienił obszar właściwości Sądu Powiatowego w Nisku i Wydziału Zamiejscowego w Rozwadowie Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu w ten sposób, że powiat miejski w Stalowej Stalowej Woli włączył do obszaru właściwości Wydziału Zamiejscowego w Rozwadowie Sądu Powiatowego w Tarnobrzegu.

Następnie rozporządzeniem z dnia 28 września 1973 r. w sprawie ustalenia nowych granic miasta Stalowa Wola oraz zmiany siedziby i nazwy powiatu niżańskiego w województwie rzeszowskim z dniem 9 grudnia 1973 r. włączono do Stalowej Woli miasto Rozwadów i przemianowano powiat niżański na powiat stalowowolski. W konsekwencji w dniu 11 czerwca 1974 r. na mocy kolejnego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie utworzenia Sądu Powiatowego w Stalowej Woli i Wydziału Zamiejscowego tego Sądu w Nisku utworzono Sąd Powiatowy w Stalowej Woli dla obszaru powiatu stalowo – wolskiego i Wydział Zamiejscowy w Nisku Sądu Powiatowego w Stalowej Woli dla obszarów miast Nisko i Rudnik oraz Gmin Jeżowe, Kamień i Rudnik.

W dwa lata później dokonano kolejnego podziału administracyjnego państwa w wyniku którego utworzono 49 województw. W ślad za dokonanym podziałem administracyjnym Minister Sprawiedliwości rozporządzeniem z dnia 31 maja 1975r utworzył sądy rejonowe i sądy wojewódzkie.

W ten sposób Sąd Powiatowy w Stalowej Woli (i inne sądy w kraju) przemianowany został na Sąd Rejonowy w Stalowej Woli.

W dalszej kolejności rozporządzeniem z dnia 28 grudnia 1985 r. zreorganizowano właściwość miejscową sądów wojewódzkich i sądów rejonowych. Na mocy tego rozporządzenia utworzono Sąd Rejonowy w Nisku dla miast: Nisko, Rudnik i Ulanów oraz gmin: Bojanów, Harasiuki, Jarocin, Jeżowe, Krzeszów, Nisko, Rudnik i Ulanów. Tym samym ograniczono właściwość miejscową Sądu Rejonowego w Stalowej Woli, który objął swym zasięgiem miasto Stalowa Wola oraz gminy: Pysznica, Radomyśl, Zaklików i Zalesiany.

Rzeczpospolita Polska (od 1989 r.)

Po okresie przełomu w 1989 r. w Polsce przeprowadzono szereg zmian w dziedzinie prawa dotyczących głównie procedur postępowania i rodzajów środków zaskarżenia. Zmiany te wywarły istotny wpływ na strukturę i organizację sądownictwa.

W 1990 r. ponownie powołano Sądy Apelacyjne w tym Sąd Apelacyjny w Rzeszowie.

W roku 1998 przeprowadzono kolejną reformę administracji zakładającą nowy trójstopniowy podział państwa na województwa, powiaty i gminy. Zmiana ta spowodowała konieczność dostosowania struktury sądownictwa do nowego podziału administracyjnego kraju. Przemianowano wówczas sądy wojewódzki na sądy okręgowe. Nazewnictwo Sądów Rejonowych pozostawiono bez zmian.

Wskazana wyżej reforma ukonstytuowała obecną strukturę sądownictwa na omawianym terenie.

Sąd Rejonowy w Stalowej Woli znalazł się w okręgu Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu w obrębie Apelacji Rzeszowskiej.

Obecnie sąd ten jest sądem powszechnym funkcjonującym w oparciu o rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16.10.2002 r. w sprawie sądów apelacyjnych, sądów okręgowych i sądów rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości oraz ustawę z dnia 27.07.2001 r. Prawo o ustroju Sądów Powszechnych w obszarze właściwości Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu.

Składa się z VII Wydziałów rozlokowanych w trzech odrębnych budynkach.

Główna siedziba sądu mieści się w budynku wzniesionym w 1905 r. usytuowanym na ul. Rozwadowskiej 12 w Stalowej Woli. W budynku tym mieszczą się Wydziały: Karny, Rodzinny i Nieletnich oraz Wydział Pracy.

Wydział V Grodzki umiejscowiony został w budynku dawnego więzienia grodzkiego znajdującego obok budynku głównego, pod tym samym adresem.

Wydziały Cywilny, Ksiąg Wieczystych oraz VII Wydział Grodzki mieszczą się w budynku położonym przy ul. Energetyków 11A w Stalowej Woli.

Budynki w których znajdują się poszczególne wydziały Sądu Rejonowego w Stalowej Woli usytuowane są miejscach oddalonych od siebie o ok. 5 kilometrów (na obrzeżach miasta po przeciwległych stronach ). Tak rozrzucona lokalizacja nie sprzyja prawidłowemu funkcjonowaniu sądu, a nadto stanowi duże utrudnienie dla interesantów.

Dodatkowo układ funkcjonalny i wielkość powierzchni użytkowej w istniejących budynkach znacząco różni się od „Założeń do projektowania budynków dla sądów powszechnych i powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury - czerwiec 2006 r.” Obecnie bowiem Sąd Rejonowy funkcjonuje w trzech budynkach o łącznej powierzchni użytkowej 2531,1 m² - niedobór powierzchni 1767,9 m², posiada 10 sal rozpraw o powierzchni łącznej 320 m² - niedobór 256,2 m² .

W związku z powyższym staraniem kierownictwa sądów i prokuratury, podjęto wspólnie z władzami administracyjnymi Miasta Stalowej Woli inicjatywę budowy nowej siedziby Sądu Rejonowego i Prokuratury Rejonowej w Stalowej Woli, spisując w dniu 12 lipca 2004 roku stosowne porozumienie w tym zakresie.

Pod budowę przedmiotowej siedziby wyznaczona została działka o powierzchni 4712 m², położoną przy ul. ks. J. Popiełuszki, (w tzw. Centrum Administracyjno - Usługowym wg MPZP. Miasto na podstawie posiadanej dokumentacji technicznej z dniem 31.03.2007 r. uzyskało prawomocne pozwolenie na budowę.

Lokalizacja nowej, wspólnej siedziby Sądu Rejonowego i Prokuratury Rejonowej w bardzo atrakcyjnym miejscu (centrum miasta) znacząco poprawi w regionie funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości i spełniać będzie oczekiwania lokalnej społeczności.

Obecnie Inwestor ( Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu wspólnie z Miastem Stalowa Wola) po przeprowadzeniu procedury o zamówienie publiczne – przetarg nieograniczony – wyłonił wykonawcę obiektu. Została nim firma FLIS Marcin Flis z Janowa Lubelskiego. Podpisanie umowy z wykonawcą wg wstępnych ustaleń nastąpi 29.12.2008r.

[1] Ks. Wilhelm Gaj – Piotrowski ,,Lubomirscy rodowej linii rzeszowsko – rozwadowskiej”, Stalowa Wola, 2002, s. 8.

[2] Dionizy Garbacz, Lilla Witkowska ,,Od Rozwadowa do Stalowej Woli”, Stalowa Wola 2001, s. 9

[3] Tamże, s. 9

[4] Ks. Wilhelm Gaj – Piotrowski ,,Zamkowe Muzeum Regionalne”, Stalowa Wola 2002, s. 12.

[5] Ks. Wilhelm Gaj – Piotrowski ,,Zamkowe Muzeum Regionalne w Stalowej Woli”, Stalowa Wola 2002, s. 13.

[6] Tamże, s. 19.

[7] Tamże, s. 20.

[8] Maciej Dolecki ,,Z dziejów ustroju i kancelarii sądów w środkowej Galicji w latach 1855 – 1918” w: Roczniku Historyczno – Archiwalnym” , Tom IX, 1995, s. 98.

[9] Provinzial – Handbuch Krakauer Verwaltungs- Gebietes fűr das Jahr 1856, Krakau Gedruckt bei Carl Budweiser, s. 68 – 70.

[10] Tamże s. 68.

[11] Kronika Szkoły Podstawowej w Stalowej Woli – Rozwadowie Nr 9, Rkps. Sygn. 1

[12] Ks. Wilhelm Gaj – Piotrowski ,,Rozwadów w Legendzie i Prawdzie, w 300 – lecie miasta”, Wrocław 1990, s.16

[13] Rozwadów, Szkice z dziejów miasta. Praca zbiorowa pod red. Marka Ziemby, Stalowa Wola – Rozwadów s.76.

[14] Maciej Dalecki ,,Z dziejów ustroju i kancelarii sądów w środkowej Galicji w latach 1855 – 1918” w: Rocznik Historyczno – Archiwalny, Tom IX, 1995, s. 99.

[15] Dionizy Garbacz, Lilla Witkowska ,,Od Rozwadowa do Stalowej Woli”, Stalowa Wola 2001, s. 27.

[16] Galizisches Provinzial – Handbuch fűr das Jar 1868.

[17] Maciej Dalecki ,,Z dziejów ustroju i kancelarii sądów w środkowej Galicji w latach 1855 – 1918” w: Rocznik Historyczno – Archiwalny, Tom IX, 1995, s. 100.

[18] Tamże, s. 101.

[19] Dane zamieszczone na stronie Sądu Okręgowego w Krakowie, adres: http;//WWW.krakow.so.gov.pl/indem.php?go=7

[20] Tamże s. 68.

[21] portal Stalowa Wola adres: http://www.stalowa.org/galeria/26,Jakub_Rydkodym/122,1,DawniejDzis.html